In de jaren na de Franse tijd werden de rechten van de Nederlanders langzaam en met schokjes uitgebreid. Terwijl de grondwet van 1814 de rechten van de koning benadrukte, maakte de grondwetsherziening van 1848 de rechten van de burgers sterker. Enerzijds werd de macht van het parlement groter, zodat de stem van een deel van de burgers (de mannen die kiesrecht hadden) zwaarder woog. Anderzijds werden rechten opgenomen zoals de vrijheid van onderwijs, de vrijheid van vereniging en vergadering, de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van drukpers.

Voor de inwoners van de dorpen van De Bilt speelde de vrijheid van onderwijs een belangrijke rol:  het recht op grond waarvan iedereen een school mag oprichten. Een belangrijke vraag is natuurlijk, wie voor dat onderwijs betaalt, want alle kinderen, rijk en arm, hebben recht op onderwijs.

We zullen zien dat de invoering van het algemeen kiesrecht voor mannen samen met het passief kiesrecht voor vrouwen in 1917 in De Bilt met enige lauwheid ontvangen werd. Ook het actieve kiesrecht voor vrouwen in 1919, dat het algemeen kiesrecht volledig maakte, was daar niet erg omstreden.

De grondwetswijziging van 1953 inspireerde in De Bilt het college van B en W ertoe om een voorlichtingsboekje te verspreiden. De gemeenteraad toonde in dat jaar weinig enthousiasme. Meer energie stak de Michaelschool in de mensenrechten, maar dat waren dan ook vooral de Rechten van het Kind.

Als slot van deze rondleiding laten we zien hoe grondrechten werden bedreigd in de jaren dertig van de twintigste eeuw, die uitliepen in de Tweede Wereldoorlog. Toen Hitler aan de macht kwam, begon hij meteen, de rechtsstaat te ondergraven. Hij gaf amnestie aan nationaalsocialistische moordenaars en dieven. Hij verving Joodse of socialistische rechters en ambtenaren door zijn eigen volgelingen. (En hij verhoogde ook de invoerrechten) De Biltsche Courant wond zich hierover stevig op. Hitler omringde zich met jaknikkers en benoemde zichzelf tot president voor het leven.

Intussen waren ook binnenlands de rechts-extremistische partijen gegroeid. Met name in Maartensdijk en Bilthoven kreeg de N.S.B. veel aanhang, wat wel bleek uit de verkiezingsuitslagen van 1935.

In onze tijd zien we verschillen en overeenkomsten met dat verleden. In veel landen tasten autocratische staatshoofden, vaak mannen met rare kapsels, de rechten van hun burgers aan. Ze zetten rechters en ambtenaren af, maken de pers monddood en leggen claims op het grondgebied van andere landen. Ze klagen politieke tegenstanders aan en gebruiken militairen tegen burgers. Verkiezingen worden beïnvloed door sociale media. Extremistische partijen lijken in diverse Europese landen op te rukken.

Ook in ons land staat de rechtsstaat onder enige druk. Desinformatie leidt tot wantrouwen. Het vertrouwen in de wetenschap en in de pers wordt ondergraven. Extremistische politici spreken hun twijfel uit over de rechterlijke macht. Overheidsdienaren en hulpverleners worden bedreigd.

U bevindt u op de Rondleiding Grondrechten. Voor het vervolg klik HIER.