Tussen 1927 en 1932 voltrok zich in Bilthoven een bijzonder onderwijsexperiment. Wat begon als een noodoplossing voor een overvolle school, groeide uit tot een volwaardige openbare opleidingsschool met een eigen gebouw en een duidelijke plaats in de gemeenschap. Zonder de visie en vasthoudendheid van dr. Van Everdingen was dit waarschijnlijk niet gelukt. Afbeelding: de opening van de school op 23 januari 1932, foto collectie Hitorsiche kring D’Oude School.
In de tweede helft van de jaren twintig groeide Bilthoven razendsnel. Nieuwe villaparken trokken forensen en welgestelden, terwijl ook middenstanders en arbeidersgezinnen zich in Bilthoven-Zuid vestigden. Deze bevolkingsgroei bracht grote druk op het bestaande lager onderwijs. De Van Dijckschool in Bilthoven-Noord barstte in 1927 de school uit zijn voegen: 47 aanmeldingen voor de eerste klas, terwijl er slechts 42 plaatsen waren.
De gemeenteraad kreeg daarmee een probleem voorgeschoteld. Moesten kinderen worden overgeplaatst naar de school aan de Leyenseweg, die nauwelijks groeide, of moest er een tweede opleidingsschool komen? Ouders in Bilthoven zouden bezwaar hebben. Het dilemma raakte aan een diepere tegenstelling: de Van Dijckschool gold in de ogen van sommigen als een “standenschool” voor de hogere lagen, terwijl de school aan de Leyenseweg een meer traditionele “volksschool” was.
De rol van dr. W. van Everdingen
In mei 1927 werd dr. W. van Everdingen, een voormalig leraar, benoemd tot wethouder van Onderwijs. Hij was een overtuigd pleitbezorger van goed openbaar onderwijs en nam de uitdaging met kracht op. Vanaf januari 1928 werkte hij aan een plan voor een tweede opleidingsschool, vooral bedoeld om de groei van Bilthoven-Zuid op te vangen.
In mei 1928 stelde hij officieel voor om in Bilthoven-Zuid een tweede openbare opleidingsschool te stichten. Hoewel er felle tegenstand kwam van raadsleden die vreesden voor een verkapte standenschool, stemde de raad uiteindelijk in, met een nipte meerderheid.
De eerste beginjaren: Jagtlust en Leyenseweg
Omdat er nog geen eigen gebouw was, begon de nieuwe school in september 1928 op een onverwachte plek: landhuis Jagtlust, dat later gemeentehuis zou worden. Twaalf kinderen vormden met hun juf, A.E. van der Ham, de eerste klas. In mei 1929 verhuisde de school naar het verbouwde gebouw aan de Leyenseweg. Daar deelde ze ruimtes met de volksschool van Lukkien en de ULO van Peters. Contact tussen de groepen bleef echter strikt beperkt: zelfs in de pauzes mochten kinderen van de verschillende scholen niet samen spelen.
Wethouder Van Everdingen bleef onvermoeibaar strijden voor een eigen schoolgebouw. Hij wist de gemeenteraad in 1930 te overtuigen van de noodzaak en regelde de locatie: aan de Soestdijkseweg, halverwege station Bilthoven en de Groenekanseweg.
In juni 1930 keerde Van Everdingen terug van een familiebezoek in Nederlands-Indië. Nog dezelfde dag werd hij getroffen door een beroerte en overleed. Eind 1930 besloot de gemeenteraad om de nieuwe school naar hem te vernoemen: de dr. Van Everdingenschool. Burgemeester Van der Borch sprak daarbij: “Dit is het mooiste monument dat wij voor dr. Van Everdingen kunnen stichten.”
De opening aan de Soestdijkseweg
Intussen kregen leerlingen les in een houten noodschool achter de Boskapel. Pas in januari 1932 was het nieuwe gebouw klaar. Op zaterdag 23 januari vond de officiële opening plaats. Burgemeester Van der Borch benadrukte dat de nieuwe school, hoewel omstreden in de raad, een noodzakelijke voorziening was die haar bestaansrecht snel zou bewijzen.
In september 1932 was de dr. Van Everdingenschool volledig ingericht als zesjarige opleidingsschool met ongeveer 125 leerlingen. De school bood kinderen uit uiteenlopende milieus de kans om door te stromen naar vervolgonderwijs. Daarmee bewees zij dat de vrees voor een zuivere standenschool ongegrond was.
DAB
Literatuur:
Bangma, P.J. 65 jaar dr. Van Everdingenschool (1928-1993), in: De Biltse Grift april 1994.
https://historischekringdebilt.nl/van-everdingenschool
Postma, A., De Bilt toen en nu, in: De Biltse Grift maart 2019.