Gilles van Berlaymont, heer van Hierges, was een Zuid-Nederlandse edelman, een ridder van het Gulden Vlies, die in 1574 plaatsvervangend stadhouder van Utrecht was. Hij was ook legercommandant in Spaanse dienst en de man die Oudewater in 1575 uit liet moorden en platbranden. Minder bekend is, dat hij zijn ‘op de boer levende’ leger bij Maartensdijk en Westbroek niet in de hand had. [Afb. van een onbekende graveur, Wikipedia.]
Nadat de belegeringen van Leiden en Alkmaar door de Spanjaarden in 1573 en 1574 op niets waren uitgelopen, trokken muitende soldaten in december 1574 naar Utrecht. Ze kwamen de door de burgerij, geestelijkheid en adel verdedigde stad echter niet binnen. Dat zou in 1576 wel lukken. De Spaanse bezetting van de Vredenburg werd echter het jaar daarop door de naar de Staatse kant overgelopen Berlaymont daaruit verdreven.
Bij aanvankelijke afwezigheid van Berlaymont muitten slecht of niet betaalde Spaanse en Duitse troepen van eind 1574 tot april 1575 in de omgeving van Utrecht en elders in het gewest. Ze terroriseerden ook de boerenbevolking van Maartensdijk en Westbroek. In de bronnen leest men letterlijk, dat de muiters daar ‘viants gewys’ [als vijanden] optraden, ‘etende den huysman van eynden aen op’ [ze vraten de boerenbevolking totaal leeg], ‘soe het een groote arme hoep was, die gheen betalinghe en creech’ [ze betaalden niets zodat de bevolking berooid achter bleef]. De muiters vielen onder meer op 12 december, vanuit de richting van Maartensdijk, de stad bij de Weerdpoort aan (zie hieronder). Wie het gehele verhaal hierover in de tekst van de voor deze post gebruikte bron wil lezen, klik aan: Over ‘gemutineerde Spangiaerden’.
AD
Bron: J.J. Dodt van Flensburg, Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenissen inzonderheid van Utrecht (Utrecht 1838) 270v.
R.A. Haanen, De Weerdpoort in 1830, het Utrechts Archief, catalogus nr. 30891
