Afbeelding: 25 woningen aan de Berlagelaan in De Leijen-Zuid (Fotocollectie Rienk Miedema)

In 1971 was men ook reeds begonnen met de bouw van 25 experimentele woningen, die ook aan de Berlagelaan kwamen te staan en de oneven nummers 93 tot en met 141 kregen. Het Bilthovens bouwbedrijf De Jong N.V had daartoe op 17 september 1971 een verzoek bij de gemeente ingediend. De eerste experimentele woningen werden op 2 juni 1972 opgeleverd en de laatste kwamen op 5 november van dat jaar gereed. 

In haar serie over de totstandkoming van de nieuwbouwwijk De Leijen beschrijft Lies Haan-Beerends  punctueel de gemeentelijke politiek rond de ontwikkeling ervan. In deel vijf van de serie wordt terloops de totstandkoming van een rijtje ‘experimentele woningen’ genoemd, dat desondanks en kennelijk zonder veel problemen bestuurlijk kon worden afgehamerd.

Na de oplevering (25 huizen in één jaar gebouwd door het Bilthovense bouwbedrijf De Jong) verwierven de huizen zich al snel de denigrerende bijnaam ‘van hondenhok tot konijnenhok’. De woningen waren met minimale middelen tot stand gekomen maar zouden in later jaren sterk in waarde gaan toenemen.  Ze beschikten over de indertijd hypermoderne leefkuil in de woonkamer en een plafond van riet.

Meer informatie

De man achter deze opmerkelijke huizen was de Achterhoekse architect Gerard Schouten, die met zijn compagnon Gerrit de Jonge zijn gehele leven moest knokken om zijn ontwerpen, die als ‘non-conformistisch’ te boek stonden, uitgevoerd te krijgen. Een ander project van zijn hand, de zogeheten piramidewoningen, ontworpen voor de alternatieve woongemeenschap De Kleine Aarde in Boxtel, werd om die reden in zijn eigen streek niet gepruimd. In de betreffende gemeente Wisch gaf een zekere wethouder Dijkstra te kennen: … als Wisch woningen kan bouwen doet ze dat het liefst voor de eigen bevolking en wier ideaal niet bepaald de piramidewoning is.

Deze woningen zouden overigens wel worden uitgevoerd, zij het in de gemeenten Huizen en Schiedam. Temeer omdat toenmalig staatssecretaris Gerrit Brokx (Volkshuisvesting 1977-1981) zodanig was gecharmeerd van Gerard Schouten en zijn project, dat hij alle gemeentebesturen maande de bouwvoorschriften soepel te willen hanteren. Dit op grond van het van overheidswege verleende predicaat ‘experimenteel’.

Namen noemen 

Lies Haan-Beerends schrijft in deel 1 van de serie De Leijen: Uiteindelijk (1969-70 red.) werd besloten om aan de wegen in het zuidelijk deel van De Leijen namen van Nederlandse architecten te geven. De om advies gevraagde commissie voor culturele zaken was van mening, zij het niet unaniem, dat het alleen de namen van ‘de meest gerenommeerde bouwmeesters’ zouden moeten wezen. Met als gevolg dat de 25 huizen van architect Schouten zijn opgetrokken langs de laan die is genoemd naar zijn collega Hendrik Petrus Berlage.

In de staart van dit verhaal zit een opmerkelijk toeval. Eind jaren zestig begin jaren ’70 was Keaso Fabius, burgemeester van De Bilt-Bilthoven. In zijn bestuursperiode (1952-1971) toonde hij zich een ware bouwburgemeester. Hij werd halverwege 1971 opgevolgd door Abraham Goldberg. Beide waren eerder burgemeester geweest van de Achterhoekse gemeente Wisch. Is de architect Schouten wellicht door één van hen in de Leijen geïntroduceerd?