Deze kaart toont een grenscorrectie uit 1830 tussen de gemeenten Utrecht en Maartensdijk. Daardoor kwam het tot dan toe onder de gemeente Maartensdijk vallende Fort op de Biltstraat (nu Fort De Bilt) binnen de gemeentegrenzen van Utrecht (de oranje lijn) te liggen. Het fort ligt rechtsboven op deze kaart. (Het Utrechts Archief, catalogusnummer 219011.)
Het Fort op de Biltstraat werd gebouwd toen de eerste fase van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1816-1824) werd gerealiseerd. In die tijd werden ook de forten De Klop, De Gagel, Blauwkapel, Vossegat en de vier Lunetten aan het Houtensepad en de Koningsweg gebouwd. Het gebied van het Fort op de Biltstraat lag daarna nog enkele jaren binnen de grenzen van de gemeente Maartensdijk, maar werd als al aangegeven vanaf 1830 onderdeel van de gemeente Utrecht. In het begin bestond het Fort op de Biltstraat uit eenvoudige aarden wallen, omgeven door een brede en diepe gracht met een ophaalbrug. Het versperde het verkeer, omdat het midden op de oude Biltsestraatweg of Steenweg was geprojecteerd. Het verkeer moest daardoor worden omgeleid. In 1930 werd de Biltsestraatweg verbreed. Sindsdien loopt de weg over het terrein van dit voormalige verdedigingswerk.
Door verbeterde wapens moest het fort meerdere keren worden aangepast aan nieuwe vestingbouwkundige eisen. In 1850 werd een groot, gemetseld ‘bomvrij’ wachthuis met een oppervlak van 600 vierkante meter opgetrokken, met gemetselde gewelven. Het was aan alle kanten voorzien van schietgaten voor houwitsers en handvuurwapens. Lessen die werden getrokken uit de Frans-Duitse oorlog van 1870/1 zorgden ervoor, dat in 1875 werd overgegaan tot de bouw van een ‘bomvrije’ kazerne. Deze had weer gemetselde gewelven, maar nu afgedekt met een metersdikke laag grond. Het bomvrije wachthuis en het middengedeelte van de kazerne werden gesloopt voor de aanleg van de nieuwe weg met een tracé door het hart van het toenmalige fort in 1930.
In de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de Duitse bezetter gebruikt als martelkamer en gevangenis. Een paar opschriften op de bunkerwanden getuigen daar nog van. Op het fort werden in de Tweede Wereldoorlog 140 verzetsstrijders doodgeschoten. Het Fort op de Biltstraat is vandaag de dag beperkt toegankelijk voor bezoekers. Het is tijdens Open Monumentendag te bezoeken. Ieder jaar vindt op de laatste zaterdag voor 4 mei een herdenking plaats voor omgekomen verzetsstrijders bij het herinneringsmonument op het fort.
AD
U bevindt zich op de rondleiding over de Bevrijding. Voor het vervolg klik HIER.
Literatuur:
Jan Durk Tuinier en G.W. Visser, Fort De Bilt. Een geschiedenis in beeld (Utrecht [Stichting Vredeseducatie] 2007).
