Ze zullen het niet hebben: een annexatie verhinderd

In 1933 stond de gemeente De Bilt op het punt om een deel van haar grondgebied af te staan aan de stad Utrecht. Al decennialang probeerde Utrecht haar grenzen uit te breiden, vooral in oostelijke richting, met het oog op ruimere ontwikkelingsmogelijkheden. Een poging in 1930, waarin zelfs annexatie van Bilthoven, Bosch en Duin en Bunnik werd voorgesteld, was afgewezen door Gedeputeerde Staten van Utrecht. Nu volgde een gematigder voorstel van de provincie , dat evenwel op veel weerstand stuitte.

Afbeelding: een kaart van de plannen van de gemeente Utrecht voor een herindeling in 1933, gemaakt door de Topografische Dienst van de gemeente Utrecht. (Het Utrechts Archief)

Meer informatie

Gedeputeerde Staten dienden een gematigder voorstel tot grenswijziging ingediend, waarbij ook grond van omliggende gemeenten zoals Zeist en Bunnik bij Utrecht gevoegd zou worden. De officiële reden voor de grenswijziging klonk tamelijk onbenullig: men wilde voorkomen dat circussen en lunaparken net buiten de Utrechtse grenzen verschenen en toch massaal door Utrechtse inwoners bezocht werden. Door deze gebieden bij Utrecht te voegen, zouden dergelijke vermaakgelegenheden eenvoudig geweerd kunnen worden. Die motivatie werd door velen met scepsis ontvangen. In werkelijkheid ging het Utrecht om de mogelijkheid om aan de oostzijde, buiten de zogenoemde ‘verboden kringen’ waar niet gebouwd mocht worden, dure villawijken te realiseren.

Afwijzing door de stad Utrecht

In de stad Utrecht werd het voorstel van Gedeputeerde Staten afgewezen. De stad verklaarde dat zij zich niet kon vinden in een slechts gedeeltelijke uitvoering van haar plannen. Zij wilde volledige uitbreiding naar het oosten, en wees een compromis af. Ondertussen ontving ook de gemeente De Bilt de plannen en werd aan de gemeenteraad om een reactie gevraagd. In september 1933 besprak de raad het voorstel. De meerderheid stemde in met het concept van Gedeputeerde Staten, maar toen het plan van Utrecht zelf ter sprake kwam, keerde het tij.

Bezwaren in De Bilt

Tijdens de raadsvergadering van 26 september sprak met name raadslid Lucassen zich fel uit tegen de Utrechtse wensen. Hij waarschuwde dat De Bilt gereduceerd zou worden tot een satellietstad van Utrecht en benadrukte dat de annexatie slechts bedoeld was als compensatie voor de toevoeging van Zuilen aan Utrecht. Daar had de stad vrijwel uitsluitend huizen en voorzieningen voor arbeiders moeten bouwen, wat heel kostbaar was. De gemeente wilde volgens hem dure bouwgrond verwerven op de zandgronden van De Bilt, Bilthoven en Bosch en Duin, waarop men duurdere woningen kon bouwen. De lasten voor de inwoners van De Bilt zouden stijgen, en de eigen identiteit van de gemeente zou verloren gaan.

Niet alleen de raad, maar ook een commissie van inwoners sprak zich uit tegen het Utrechtse plan. Ze betoogden dat annexatie slechts verdedigbaar was wanneer er sprake was van aaneengegroeide bebouwing, wat in dit geval niet aan de orde was. ‘Ze zullen het niet hebben!’, schreef de Biltsche Courant op 5 mei 1933. (zie onderaan)

Afwijzing door de regering

Uiteindelijk werd het voorstel aan de Kroon voorgelegd, maar op 6 maart 1934 kwam het verlossende bericht: de minister van Binnenlandse Zaken vond dat het moment voor grenswijziging nog niet rijp was. De weerstand uit de betrokken gemeenten woog zwaar.

De Bilt bleef zelfstandig, en dat feit werd groots gevierd. Op 14 maart trok een fakkeloptocht door het dorp, muziekkorpsen speelden en er was een feestavond in Hotel Poll. Burgemeester Van den Borch benadrukte in zijn toespraak het belang van samenwerking met Utrecht, ondanks de eerdere spanningen. Men wilde vooruit kijken, met behoud van de eigen identiteit. De dreiging van annexatie was voorlopig afgewend.

DAB