Door het midden van Nederland loopt een lint van terreinen die vroeger bij de dreiging van oorlog onder water konden worden gezet. Overal staan forten op wacht om deze Hollandse Waterlinie te beschermen.
Welkom bij de digitale rondleiding over de Hollandse Waterlinie in de dorpen van de gemeente De Bilt. De Hollandse Waterlinie is een verdedigingslijn die werd aangelegd tegen buitenlandse dreigingen. Het was de bedoeling, bij een oorlog een strook land onder water te zetten van de Noord-Holland tot Brabant. Invallers zouden daarin niet te voet kunnen optrekken, terwijl het water te ondiep was voor de meeste schepen. De dorpen die nu de gemeente De Bilt vormen, speelden bij deze verdedigingslinie een centrale rol. De waterlinie werd Hollands genoemd, niet omdat hij op Hollands grondgebied lag maar omdat hij het gewest Holland of een centraal deel daarvan moest beschermen.
De ‘Oude’ Hollandse Waterlinie is gepland in 1672 tegen de dreiging van Engeland en Frankrijk, die in dat jaar met hun bondgenoten de Republiek binnenvielen. In tweede instantie werd de linie na de Franse bezetting en de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden in 1813 gedeeltelijk verlegd naar het oosten en aangevuld met nieuwe forten. Nu zou ook de stad Utrecht worden beschermd. Deze structuur heette de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 – 1871 was het pas gevormde Duitse keizerrijk de overheersende macht op het Europese platteland geworden. Tegen deze mogelijke vijand was een versterking van de Waterlinie op zijn plaats. Men bouwde nieuwe forten en verbouwde bestaande fortificaties. Hierboven: een kaart van de opstelling van infanterie-eenheden, forten en inundatiekommen tussen Fort Tienhoven en het Fort aan de Biltstraat, de situatie na 1870 tot voor 1914. (Nationaal Archief, 4.OBGK L5.101.)
Door de Duitse bezetting in 1940 werd duidelijk dat de moderne oorlogvoering zodanig veranderd was dat een verdediging met water niet meer effectief was. Na de Tweede Wereldoorlog kregen de forten andere functies.
Een Waterliniemuseum bij fort Vechten toont sinds 2015 veel aspecten van de geschiedenis van de verdedigingslinie. In 2021 kwam de Waterlinie op de werelderfgoedlijst van UNESCO.
Deze digitale rondleiding is verdeeld in de volgende onderwerpen – je zou ze als zalen in het online museum kunnen beschouwen:
De rondleiding bestaat uit afzonderlijke bijdragen van de hand van verschillende auteurs, vooral van Anne Doedens maar ook Dick Berents en Veroniek Clerx; je kunt ze herkennen aan hun initialen in de ondertekening. Daardoor kan er wel eens overlapping voorkomen. De inleidingen en de redactie zijn verzorgd door Merlijn Barkema en Dick Berents.
Wanneer u alleen maar een korte tour wilt maken, leest u alleen de inleidingen en de bijschriften bij de afbeeldingen. Als u meer wilt lezen, kunt u bij iedere post verder gaan onder het kopje ‘meer informatie’. Filmpjes bij vooral de eerste drie bijdragen maken het mogelijk om nog meer van de achtergronden te zien. Ze duren ieder ongeveer vier tot zes minuten.
Soms staat er in de tekst een link naar andere posts in het Online Museum. Als u daarop klikt, vergeet dan niet terug te komen met het pijltje linksboven op uw beeldscherm.
Onderaan de pagina staat bij iedere post een link om naar de volgende bijdrage te gaan. De eerste ziet u onderaan dit scherm.
DAB
U bevindt u op de Rondleiding over de Hollandse Waterlinie. Voor het vervolg klik HIER.
