Op deze kaart van de voorganger van het waterschap Maartensdijk uit 1653-1654 is goed de omvang van de voorganger van dit in 1977 opgeheven waterschap in de 17e eeuw te zien. Dit gebied strekte zich uit tot in de gemeente De Utrecht en de vroegere gemeente De Bilt. [Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen, ‘Caarte van de Landen gelegen onder Oostveen, bestaande in de gehuchten van Herverscop, Maertensdijck, Agterwetering, Nieuwe en Bisschopswetering, Blaucapel, Twaalf en Zes Hoeven etc.]
Meer over deze kaart kan men lezen door HIER te klikken. Het waterschap Maartensdijk heeft zijn wortels in de 13e eeuw toen het gebied ten noorden van de stad Utrecht werd ontgonnen door het Kapittel van Sint Maarten (ook wel Domkapittel genoemd) en de heren van Over de Vecht. Vóór 1811 werden de waterschapsbelangen behartigd door de schout en de geërfden van het gerecht Oostveen. Daarna gebeurde dat door een gecombineerd college van gemeentebestuur en (hoofd-)ingelanden van Maartensdijk. In 1866 trad het Bijzonder Reglement voor het waterschap Maartensdijk in werking. Er kwam toen een bestuur dat werd gevormd door een watergraaf/voorzitter en zeven heemraden. Ook werd een ‘College van Hoofd-ingelanden’ (de grootste grondbezitters) ingesteld, een algemeen bestuur, gekozen door de stemgerechtigde ingelanden. (Een ingeland is is een persoon of instelling die grond in het waterschap bezit.)
Het waterschap besloeg aanvankelijk het grootste gedeelte van het gerecht Oostveen en een klein stukje grondgebied van de stad Utrecht. Dit Utrechtse deel bestond uit de huidige Utrechtse wijken Abstede en Lauwerecht. Deze gebieden – voor de Franse tijd ‘buitengerechten binnen de stadsvrijheid’ – waren in 1815 aparte gemeenten geworden, maar verloren die status weer in 1823 en werden toen onderdeel van de stad Utrecht. De grens tussen Utrecht en Maartensdijk werd opnieuw bepaald in 1830, na een conflict over de beschoeiïng van het Zwarte Water. Zie daarvoor de tweede kaart hieronder.
In 1866 werd het westelijk deel van de gemeente De Bilt aan het waterschap toegevoegd. Het waterschap was toen ca. 3835 hectare groot. Door de bouw van de wijk Tuindorp op grond van de gemeente Maartensdijk in de jaren ’30 van de vorige eeuw werd een flink stuk van het waterschap ontpolderd en werd met andere woorden aan de bemoeienissen van het waterschap onttrokken. in 1954 ging Tuindorp over naar de gemeente Utrecht. Op 1 januari 1977 hield waterschap Maartensdijk op te bestaan en ging op in het waterschap De Vecht dat op zijn beurt weer op ging in het Hoogheemraadschap Amstel en Vecht in 1992. Op 1 januari 1994 werd het grondgebied van het voormalig waterschap Maartensdijk onttrokken aan dit hoogheemraadschap en gevoegd bij het nieuw- opgerichte Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.
AD
Bron: C. Venema, Inventaris van het archief van het waterschap Maartensdijk (1622) 1726-1976 (1991). Regionaal historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard, H027 (in deze inventaris treft men ook de eerste kaart aan.)
Hieronder ziet men een kaart met het gebied van het waterschap Maartensdijk uit 1904 alsmede een kaart van de grensscheiding tussen Utrecht en Maartensdijk in 1830.
Dit is een kaart met een deel van de kadastrale gemeenten Lauwerecht, Abstede en Maartensdijk met daarop aangegeven de oude en nieuwe grens tussen de gemeenten Maartensdijk en Utrecht. (Beeldbank Utrechts Archief nr. 219011).
