Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het luchtruim boven Nederland allesbehalve rustig. Ook boven de gemeente De Bilt vonden talloze confrontaties in de lucht plaats. In totaal stortten er negen vliegtuigen neer in deze regio: twee Amerikaanse en zeven Duitse toestellen. J.C. Brugman inventariseerde deze gebeurtenissen. Afbeelding: Een Messerschmidt BF 109 zoals deze op 1 januari 1945 in De Bilt neerstortte.
Een van de meest aangrijpende incidenten vond plaats op 20 oktober 1943, toen een Amerikaanse Boeing B-17 – het beruchte “Vliegend Fort” – neerstortte in De Bilt. Het vliegtuig boorde zich met grote kracht in de woonhuizen op nummers 15 en 19 van de Soestdijkseweg Zuid. Deze inslag eiste de levens van drie burgers en vijf militairen. We hebben er uitvoeriger over bericht in een aparte bijdrage op deze site.
Op 28 mei 1944 stortte opnieuw een Amerikaanse B-17 neer, dit keer op de grens van Bilthoven en Groenekan. De bommenwerper werd getroffen door Duits luchtafweergeschut en vatte vlam. Drie bemanningsleden kwamen om; de rest werd gevangengenomen of afgevoerd naar Duitse ziekenhuizen. De resten van het toestel werden later via het station van Bilthoven afgevoerd.
Duitse toestellen als aanvallers en slachtoffers
Niet alleen geallieerde vliegtuigen stortten neer boven De Bilt. In totaal kwamen zeven Duitse toestellen in de toenmalige gemeente naar beneden. De reden: de nabijheid van Fliegerhorst Soesterberg, een belangrijk Duits luchtmacht vliegveld. Vliegtuigen zoals Heinkels, Dorniers en Junkers vlogen van daaruit naar Engeland om bombardementen uit te voeren.
De eerste Duitse crash vond plaats op 14 november 1940. Een Heinkel 111, volgeladen met bommen, moest vanwege motorproblemen terugkeren. Het toestel stortte neer in het Houdringebos en explodeerde vlakbij de villa van burgemeester Van den Borch. De schade aan het gebouw was zó groot dat de villa moest worden gesloopt. De gehele bemanning kwam om het leven.
Een jaar later, op 13 augustus 1941, kwam een Dornier Do 217 neer in het bos bij de Julianalaan, na een aanval op Engeland. De vier bemanningsleden overleden. Opmerkelijk detail: de dag na de crash werden de Duitse kentekens van het wrak overgeschilderd met Britse RAF-symbolen, vermoedelijk om de ware toedracht te verhullen.
Dodelijke crashes in het hart van Bilthoven
Een van de meest tragische gebeurtenissen vond plaats in de nacht van 23 op 24 maart 1944. Een Junker 88 verloor hoogte en crashte in de bebouwde kom van Bilthoven. Het vliegtuig scheerde over woningen, raakte bomen en ramde de panden op de Middellaan. De explosie en brand waren verwoestend. Negen mensen kwamen om het leven: vier Duitse bemanningsleden en vijf inwoners van Bilthoven, onder wie een leraar, zijn vrouw en zoon, en twee vrouwelijke bewoners.
Laatste stuiptrekking van de Luftwaffe
Op 1 januari 1945 lanceerde de Luftwaffe operatie “Bodenplatte”, een massale aanval op geallieerde vliegvelden. Ook deze operatie liet zijn sporen na in De Bilt. Twee Duitse toestellen – een Messerschmitt 109 en een Focke Wulf 190 – kwamen in de gemeente terecht. De eerste crashte brandend op landgoed Houdringe en de piloot kwam om. De tweede maakte een noodlanding bij de Biltse Grift. De piloot overleefde deze laatste missie ongedeerd.
Hoewel de gevechten in de lucht soms letterlijk ver boven de hoofden van de bewoners plaatsvonden, waren de gevolgen voelbaar aan de grond. Van bomschade aan huizen tot levens die in één klap werden verwoest – de luchtoorlog boven De Bilt was intens, gevaarlijk en dodelijk. Inwoners herinnerden zich de angst, het gebulder van motoren, de rookpluimen aan de horizon en de rampplekken lieten diepe indruk achter.
DAB
Literatuur:
Brugman, J.C., De luchtoorlog boven onze gemeente, in: De Biltse Grift september 2003.
Swart, C. de, Zoek, blijf zoeken en gij zult van alles vinden, of: verslag van een speurtocht, in: De Biltse Grift september 2003.
Het monument voor een neergestorte Amerikaanse bommenwerper – Online Museum de Bilt
Brugman, J.C., Luchtaanvallen, in: De Biltse Grift december 2003.