Hoe reageerde men in De Bilt in 1933 op de machtsovername door Hitler in Duitsland? In het eerste nummer van 1933 plaatste de Biltsche Courant een prent met de titel ‘Waar zal 1933 ons mee verrassen?’ Men vermoedde toen nog niet dat de grote verrassing de machtsovername in Duitsland door Adolf Hitler zou zijn.
Het blad gaf wekelijks uitgebreid commentaar op de toestand in de wereld in de rubriek Van heinde en verre. Op 3 februari constateerde men dat zowel in Frankrijk als in Duitsland de regering gevallen was. ‘Eindelijk heeft Hitler zijn doel, zij het langs kronkelwegen, bereikt en is hij Rijskanselier geworden. Of dat doel samengaat met het belang van de Duitsche natie, zal de naaste toekomst moeten leeren.’
Veel aandacht ging uit naar de oproep van de monarchisten om keizer Wilhelm II, die in Doorn verbleef, weer aan de macht te brengen. ‘Het lijkt of de hoop in Doorn nog niet verflauwd is.’
Dreiging met geweld als hij verloor
Op 10 februari had men het opnieuw over de mogelijkheid van een staatsgreep ten gunste van de keizer. Terwijl vechtpartijen tussen nationaalsocialisten en communisten aan de rode van de dag waren, wilden de meeste Duitsers volgens het blad alleen maar rust.
Op 24 februari signaleerde men dat Hitler nieuwe verkiezingen had uitgeschreven. ‘Van hem is de liefelijke verklaring gekomen dat hij – ook al zal hij een nederlaag lijden – toch de teugels in handen wil houden en de afgevaardigde Freisler verklaarde reeds bij voorbaat: als de kiezers niet zorgden voor een wettige meerderheid dat dan de 70.000 bruinhemden de verkiezing wel wettig zouden maken.’
Een verkiezingsoverwinning
Op 3 maart besteedde de Biltsche Courant aandacht aan de Rijksdagbrand: ‘Een Hollandsche kwajongen, wiens hoofd blijkbaar door allerhande theorieën van menschen wien niets te dol is, op hol was, heeft het prachtige Rijksdaggebouw in brand gestoken, zoodat het vrijwel geheel verwoest is.’ De kwajongen in kwestie was de communist Marinus van der Lubbe, die weldra na een schijnproces onder de guillotine terechtgesteld zou worden.
Het blad schreef ook dat de regering invallen liet doen in communistische partijkantoren, waar een plan voor revolutie al klaar zou liggen. ‘Juist op tijd’, is de term die de Biltsche Courant gebruikte.
In de verkiezingen van 5 maart werd de N.S.D.A.P. van Hitler de grootste partij, maar hij had geen meerderheid in het parlement.
Amnestie
Op 24 maart betreurde de krant dat Hitler amnestie had verleend aan nationaalsocialistische moordenaars en dieven. Hij liet Joodse zaken sluiten en Joodse rechters en ambtenaren ontslaan. De courant noemde dat ‘onzedelijk’. In hun plaats stelde Hitler ‘Hitlerfreundliche’ personen aan.
Een week later, op 31 maart, lezen we nog steeds geen woord over de machtigingswet van 23 maart waarbij Hitler het parlement uitschakelde. We heeft men commentaar op het feit dat de rijkskanselier 86 communistische leden van de Rijksdag uitsloot van het deelnemen aan de vergaderingen. De krant verbaasde zich erover dat dat in Duitsland zo maar kon.
Verhoogde invoerrechten
De Biltsche Courant wond zich erover op dat er ook sociaaldemocratische burgemeesters, ambtenaren en functionarissen werden ontslagen om deze te vervangen door nazi’s. Afkeuring was er voor de terreur tegen de Joden.
Op 17 maart berichtte men dat Hitler de Nederlandse export een gevoelige klap had toegebracht door het verhogen van de invoerrechten. De importtarieven op eieren werden met meer dan 2 cent per ei verhoogd.
DAB
Bronnen:
De Biltsche Courant van 10 en 24 februari en van 3, 10, 24 en 31 maart 1933