Afbeelding: Utrechtseweg 1901 (Bron: Historische Kring d’Oude School)
Begin dit jaar werd het Online Museum geattendeerd op het jubileum van een heugelijk feit. Want op 17 juni 2026 zal het 125 jaar geleden zijn dat onze toenmalige burgemeester jhr mr. Daniël de Block van Haersma de With, op de Dorpsstraat, om 7 uur ’s ochtends de Autotoer door Nederland op weg had gevlagd.
Burgemeester De With deed dat denkelijk vóór het toenmalige Hotel Poll, nadat hij al heel vroeg zijn burgemeesterswoning Terre Neuve, verderop aan de Dorpsstraat-voorheen Steenstraat, voor dit doel had verlaten. De toer zou vanuit Amersfoort voeren over de toenmalige hoofdwegen door Deventer, Enschede, Meppel, Assen, Groningen en Leeuwarden om op 20 juni van daaruit via Zwolle en Harderwijk ook weer in De Bilt te eindigen.
Nieuwsfoto’s van dit gebeuren zijn vooralsnog nauwelijks opgedoken, maar er wordt naar gezocht via de archieven in de plaatsen en steden die werden aangedaan. De geschiedenis van De Bilt is vooralsnog met name gebaseerd op geschreven bronnen, waaronder de toenmalige Kampioen, het bondsblad van de ANWB en de sportkrant De Nederlandsche Sport. De toer vond plaats met goedkeuring van de toenmalige minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, dr. ir. Cornelis Lely.
Bondshotel
Om de geschreven krantentekst over het roemruchte vierdaagse sportieve evenement, dat gold als propaganda voor het zogenoemde Automobilisme, toch te kunnen illustreren maakt deze post onder meer gebruik van lokale foto’s van De Bilt uit of omstreeks het jaar 1901. De deelnemers aan de koers, kwamen vanuit Utrecht over de Utrechtseweg naar De Bilt en hebben vervolgens wellicht gebruik gemaakt van de faciliteiten van het Hotel Poll, dat in 1901 als ANWB-Bondshotel werd ingeschreven en die titel tot aan de grote brand van in 1959 heeft gedragen.
Afbeelding: Bondshotel Poll in die jaren, met links wijst een ANWB-richtingaanwijzer naar Bunnik, Zeist en Amersfoort.
De Kampioen schrijft: Verschillende hotelhouders in de plaatsen waar overnacht wordt zullen den chauffeurs met alle mogelijke faciliteiten tegenmoet komen, terwijl de voorbereidingscommissie heeft getroffen, waardoor op de halten prima benzine in gemakkelijk mee te nemen bussen van tien liter verkrijgbaar zijn.
Tollen en hun slagbomen
Het was de tijd van de tollen en , de organisatie had al rekening gehouden met het voorkomen van eventueel oponthoud aldaar. Wat De Bilt betrof ging het hoogstwaarschijnlijk om de tol bij Houdringe. De Kampioen: Omtrent de tollen worden onderhandelingen gevoerd, die er naar wij hopen toe zullen leiden dat de chauffeurs op hun weg geen gesloten slagbomen zullen ontmoeten.
Afbeelding: Op het punt van vertrekken uit De Bilt op maandag 17 juni 1901 rond 7 uur ’s ochtends. Op de voorzijde van de auto met het regendak is het zogenoemde Rijksnummer 294 te zien. Een laag nummer, want er reden pas een paar honderd auto’s op de Nederlandse wegen. Foto: Archief Piet Olyslager 1961.
‘Vele dames’
Het sportblad De Nederlandsche Sport schreef: Maandagmorgen j.l. begon de groote toer der automobielen door ons land (…) Er namen 52 rijtuigen aan dezen tocht deel. Het weer leek vrij gunstig voor den tocht en een groot aantal belangstellenden, waaronder zeer vele dames, was aan De Bilt bij Utrecht aan de afrijplaats tegenwoordig, benevens verschillende burgerlijke en militaire autoriteiten en ook de burgemeester van De Bilt die zoo welwillend geweest was, om voor de goede orde uitnemende maatregelen te nemen.
Afbeelding: Utrechtse rechter en Toercommissielid Dirk Zeeger van Duyl en echtgenote in een Franse Duon Buoton uit 1898. De rechter zou ieder jaar een nieuw automobiel aanschaffen (Bron: Marcus van der Woude).
Départ
Na de start begaven die automobielen zich richting Amersfoort en daarbij zullen ze met een maximaal gangetje van 18 kilometer per uur gebruik hebben gemaakt van de huidige Holle Bilt (toen Zeistersche Straatweg). Ze gingen via de Amersfoortsestraatweg naar Amersfoort om op de eerste dag ook nog Apeldoorn en Deventer aan te doen. Het was een tocht van zo’n 128 km die omgerekend zo’n 7,5 uur duurde, zodat het gezelschap rond 15.00 in Deventer gearriveerd kan zijn.
Afbeelding: Zeistersche Straatweg in 1903, de huidige Holle Bilt, met links het spoor van de paardentram. Rechts in de verte tekent het dak van voormalige kwekerij van de familie Groenewegen zich af. Bron: Beeldbank HK d’Oude School.
Afbeelding: De automobielen spurtten met een gang van 18 km per uur voorbij aan Huize Schoonoord op weg naar Amersfoort, waar de eersten al rond 7.30 arriveerden. Foto: 1909 Beeldbank: Historische Kring d’Oude School.
Wordt vervolgd.
VC
In samenwerking met Marcus van der Woude, Franeker