Toen en nu

Zorg voor Wegen en Wateren: het Biltse Reglement van 1831

In 1831 stelde de gemeente De Bilt een nieuw reglement vast voor het onderhoud en de inspectie van wegen en watergangen. Dit reglement biedt een […]

Door soldaten geteisterd Westbroek en Maartensdijk: 1566/1576

Vanaf 1566 brak een periode van veel geweld aan in de Nederlanden. Dat jaar brak de Beeldenstorm uit en begon de Geuzenbeweging tegen de Spanjaarden. […]

Van vluchteling in Bilthoven tot bruggenbouwer in Europa

Door de ogen van Karl Josef Hahn (1913–2004), een gevluchte Sudeten-Duitser, krijgt de geschiedenis van de twintigste eeuw een persoonlijk gezicht. In een interview uit […]

De heer van Westbroek loopt de aartsbisschopszetel van Utrecht mis: 1580-1585

Herman van Rennenberg  volgde zijn in 1545 overleden vader Willem als heer van Zuilen op. Deze geestelijke leek op weg naar de top: het aartsbisschopsambt […]

Zonder zorgen op Zorgvliet

Aan de weg Zorgvliet in De Bilt herinneren twee stenen palen met de opschriften “ZORG” en “VLIET” aan het deftige huis met die naam, dat […]

Een verzetsgroep was actief in De Bilt

Van 1943 tot 1945 was in De Bilt een kleine maar vastberaden verzetsgroep actief, die bestond uit elf mannen en twee vrouwen. De groep, die […]

De Maartensdijkse tuinbouw

  In de 18e eeuw kon Nederland zichzelf nauwelijks van voldoende graan voorzien. Dankzij verbeteringen in de scheepsbouw kon men graan importeren uit de Oostzeelanden. […]

Het verhaal van een moeder in de stilte van Berg en Bosch

In het voorjaar van 1943 werd Judith van der Pijl, een 37-jarige moeder van twee jonge kinderen, getroffen door keeltuberculose. Na een korte periode thuis […]

Automobilisme: Toer door Nederland juni 1901

Afbeelding:  Utrechtseweg 1901 (Bron: Historische Kring d’Oude School) Begin dit jaar werd het Online Museum geattendeerd op het jubileum van een heugelijk feit. Want op […]

Feestelijkheden in De Bilt rond een koninklijke verbintenis

Toen in september 1936 de verloving van Prinses Juliana met Prins Bernhard werd aangekondigd, leidde dat tot een reeks publieke festiviteiten in De Bilt en […]

Hoe oud is de naam schepersveld? Een verklaring uit 1621

In een tekst uit 1621 kan men meer lezen over de geschiedenis van het Schepersveld in Hollandsche Rading en over het gebruik van deze weg […]

De voortzetting en de ondergang van de  Van Everdingenschool

Langs de Soestdijkseweg Zuid stond sinds 1932 een schoolgebouw dat jarenlang onderdak bood aan de Van Everdingenschool. In 1972 kwam daar verandering in toen de […]

Het ontstaan van de dr. Van Everdingenschool (1927–1932)

Tussen 1927 en 1932 voltrok zich in Bilthoven een bijzonder onderwijsexperiment. Wat begon als een noodoplossing voor een overvolle school, groeide uit tot een volwaardige […]

Twee schaapherders en een vechtpartij op de Maartensdijkse kermis: 1645

In 1645 waren twee schaapherders getuige van een bloedige vechtpartij. [Utrechts Archief, nr. 94134, afbeelding van een schaapsherder met een aantal schapen op de Tolakkerweg […]

De molenaar van Maartensdijk misdraagt zich: 1645

  Op 28 september 1645 moest de Maartensdijkse molenaar Peter Jansz. zich voor schout en schepenen van het gerecht Oostveen of Maartensdijk verantwoorden voor bedreiging […]

Maartensdijk krijgt een nieuwe koster en schoolmeester: 1630

  In 1631 benoemden  de kerkmeesters en het dorpsbestuur van Maartensdijk of Oostveen een nieuwe koster die ook schoolmeester werd. [Schoolmeester met drie leerlingen bij […]

Ingeslagen als een bom: Neerstortende Vliegtuigen en Verwoeste Huizen in De Bilt

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het luchtruim boven Nederland allesbehalve rustig. Ook boven de gemeente De Bilt vonden talloze confrontaties in de lucht plaats. In […]

CvK Hans Oosters opent Ad Kon-tentoonstelling in Provinciehuis Utrecht

Op 3 september 2025 opende Commissaris van de Koning Hans Oosters de foto-tentoonstelling over het werk van de Biltse fotograaf Ad Kon. Hij werd rondgeleid […]

Johannes van Boetzelaer monnik in Oostbroek en zijn familie

Sinds 1835 is de familie Van Boetzelaer nauw verbonden met De Bilt, dankzij het huwelijk van Christiaan Willem Johan van Boetzelaer met Elisabeth Both Hendriksen, […]

De Bilt en de Koloniën van weldadigheid

In het begin van de 19e eeuw heerste er grote armoede in Nederland, mede als gevolg van de Franse tijd. Tegen deze achtergrond werd in […]

Tussen Ideaal en Realiteit: De oprichting van Het Nieuwe Lyceum

Tussen Ideaal en Realiteit: De oprichting van Het Nieuwe Lyceum De oprichting van Het Nieuwe Lyceum in Bilthoven is het verhaal van idealistische initiatiefnemers, bestuurlijke […]

De ‘Dennenhut’ van Rudolf Mauve

De architect Rudolf C. Mauve (1878-1966) was de zoon van de befaamde kunstschilder Anton Mauve (1838-1888). Rudolf was de bouwmeester van het gemeentelijk monument aan […]

De Amsterdamse School in het Biltse Panbos

In de uiterste zuidoosthoek van gemeente De Bilt, in het Panbos,  tegen het Zeister Bosch en Duin aan, vindt men een fraai pand met Amsterdamse […]

Tuindersverenigingen in De Bilt

In de gemeente De Bilt bestaat een aantal tuindersverenigingen.Hierna noemen we er drie. De Bilt kent sedert 1979 de Algemene Tuinders Vereniging het Kloosterpark. [Afbeelding […]

Een reconstructie van Vrouwenklooster

In een eerdere bijdrage hebt u kunnen lezen hoe het klooster Vrouwenklooster In De Bilt is weergegeven op een ronde kaart van het Gooi uit […]

De Afscheiding van 1834 in De Bilt: Kleine gemeenschap, grote idealen

In het Nederland van de 19e eeuw vond een diepgaande religieuze omwenteling plaats: de Afscheiding van 1834. Wat begon als een bescheiden protest tegen de […]

Nieuw: een unieke afbeelding van De Bilt en zijn kloosters, 500 jaar geleden

Op een bijzondere kaart uit 1525 zijn de kloosters van De Bilt en een paar huizen van het dorp duidelijk te zien. Klik voor meer […]

Hoe zagen de Bilt en Vrouwenklooster eruit, 500 jaar geleden?

Afgebeeld is een uitsnede een originele kaart uit 1525. Te zien zijn Vrouwenklooster, het klooster Oostbroek en een kleine nederzetting De Bilt,  nog zonder kerk […]

Vier eeuwen grenstwisten tussen Holland en Utrecht, III: de jaren 1600-1719

In het jaar 1600 reisden vertegenwoordigers van het Hof van Utrecht naar Maartensdijk en het Gooise Bos. Op de plaats waar de hiervoor genoemde inmiddels […]

Vier eeuwen grenstwisten tussen Holland en Utrecht, II: de jaren 1471/2-1546

De grensgeschillen van 1471/2 werden In  de zestiende eeuw beschreven door de historicus en humanist  Lambertus Hortensius (1500-1574) die in 1544 rector van de Latijnse […]

Vier eeuwen grenstwisten tussen Holland en Utrecht, I: de jaren 1351-1472

‘Hoe zat het nu precies met de noordelijke grens van het Sticht Utrecht?’ Op 8 juli 1719 zette de jurist Johan van de Water de […]

Een bijzonder kaart herontdekt: het grensgebied van Maartensdijk en Westbroek in de eerste helft van de zestiende eeuw

Enige jaren geleden kwam een tot dan toe niet opgemerkte bijzondere kaart van het grensgebied tussen Gooi en Sticht aan het licht. Dat gebeurde bij […]

Ze zullen het niet hebben: een annexatie verhinderd

In 1933 stond de gemeente De Bilt op het punt om een deel van haar grondgebied af te staan aan de stad Utrecht. Al decennialang […]

De familie Van Ekdom leverde de Biltse Schippers

In de Middeleeuwen speelde scheepvaart in De Bilt nog geen rol van betekenis. Omstreeks 1640 legde men De Biltse Grift aan en vanaf dat moment […]

De Groenekanse schilder Frans Copijn en zijn werk onder de aandacht gebracht

In juli 2025 verschijnt een boeiende publikatie over een schilder die tot nu toe bij velen niet bekend zal zijn: de Groenekanse schilder Frans Copijn.  […]

Frans Copijn, een Groenekanse schilder in beeld

De schilder Frans Maarten Gerard Copijn (Groenekan 11 maart 1899 – 29 maart 1979) was de zoon van Pieter Gerard Copijn (1854-1927) telg uit het […]

Een beruchte paardendief ter dood veroordeeld: 1736  

Zeger Hendrikszoon Van Eykelenburg uit Huis ter Heide bezorgde de inwoners van Utrecht en zeker die van Maartensdijk een aantal jaren onrustige nachten en angst […]

Het zwembad was een poel van verderf

In 1933 opende in Bilthoven een bijzonder natuurbad dat al snel bekend kwam te staan als het meest luxe bad van Nederland. Het bad De […]

Anderhalve eeuw Eyckenstein, Maartensdijk en de familie van Boetzelaer

In 1876  kocht de op het Biltse landgoed Sandwijck wonende weduwe Elisabeth Charlotta Petronella van Boetzelaer – Both Hendriksen het landgoed Eyckenstein.  Daarmee begon de […]

Bezwaren tegen de aanleg van het spoor in Maartensdijk

In juni 1863 stuurde de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij een brief aan burgemeester F.N.M. Eijck tot Zuijlichem van Maartensdijk over feestelijkheden bij de opening van […]

Online Museum verwerft uniek fotoboek sanatorium Berg en Bosch

  Afbeelding: luchtfoto Berg en Bosch in 1959 – 1960 (Het Utrechts Archief)   Begin 1959 raakte de 22-jarige Lenie Roosken (13 mei 1937) op […]

Hoe verging het Eyckenstein in de oorlog?

Onder de kop ‘Eyckenstein in en rond de Tweede Wereldoorlog’ verscheen over dit onderwerp een artikel in de Nieuwsbrief van juni 2025 van het landgoed […]

Rondleiding over het ontstaan van onze grondrechten

Wist u dat onze grondrechten voor het eerst werden vastgelegd in de Franse Tijd, in 1795 en 1798? En dat de gevolgen daarvan goed merkbaar […]

De Maartensdijkse huisarts Steijling doet huisbezoek per spoor en helpt onderduikers

Afgebeeld is de versierde stopplaats Groenekansche Dijk te Groenekan tijdens de viering van het 50-jarig jubileum van de N.C.S. (Nederlandse Centraal Spoorweg-Maatschappij) in 2013. (Jubileumboek […]

Rondleiding Grondrechten: Einde

Hiermee zijn we aan het einde gekomen van de digitale rondleiding over de grondrechten. In deze rondleiding hebben we gezien, hoe in 1795 de Fransen […]

Rondleiding Grondrechten: Uitbreidingen en bedreigingen 

In de jaren na de Franse tijd werden de rechten van de Nederlanders langzaam en met schokjes uitgebreid. Terwijl de grondwet van 1814 de rechten […]

Rondleiding Grondrechten: De grondrechten en de grondwet waren merkbaar in de dorpen

De staat was er voortaan voor de mensen. De invoering van de grondrechten en de grondwet hadden allerlei merkbare gevolgen. Burgers konden rechten claimen die […]

Rondleiding Grondrechten: De grondwet en de goedkeuring

De Bataafse Republiek kende meerdere staatsgrepen, interne conflicten en grondwetswijzigingen. Grondrechten stonden vaak op gespannen voet met politieke machtsstrijd en buitenlandse invloed. Na de oprichting […]

De inhoud van de Verklaring van 1795.

Laten we even stilstaan bij de inhoud van de Verklaring van de rechten van den Mensch. Wat zijn de belangrijkste rechten? De verklaring zei: Die […]

Rondleiding Grondrechten: de Franse inval en de Bataafse Republiek

In 1794-1795 trokken Franse troepen de Republiek der Verenigde Nederlanden binnen. Onder invloed van revolutionaire ideeën uit Frankrijk en met steun van Nederlandse patriotten kwam […]

Rondleiding Grondrechten: De uitgangssituatie

Laten we eerst eens kijken naar de toestand vóór de komst van de Franse troepen. In de achttiende eeuw hadden de meeste mensen in de […]

Rondleiding over de grondrechten: Start

De periode tussen 1794 en 1814 was een tijd van politieke revolutie en institutionele vernieuwing in Nederland. Voor het eerst in de geschiedenis werden moderne […]

De Bilt en een koninklijk huwelijk

In 1900 verloofde koningin Wilhelmina zich met prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. Dit betekende niet alleen veel op nationaal niveau, maar ook in De Bilt waren […]

Zuinige voorlichting over grondrechten (1953) en de grondwet (1956)  in De Bilt

Kort na de oorlog was men, althans gemeten naar huidige maatstaven, nog erg zuinig met overheidsvoorlichting over de (grond)rechten en plichten van de inwoners van […]

Kinderen van de St. Michaelsschool houden zich bezig met hun (grond)rechten: 1994

In het najaar van 1994 werd er op 32 basisscholen in Midden Nederland, ook in De Bilt  onder begeleiding van de Universiteit van Utrecht gewerktaan […]

Stropers waren vaak ruwe klanten

Dat De Bilt lang een plattelandsgemeente bleef, blijkt ook wel uit het geregeld voorkomen van stroperij. De meeste gevallen die ik in de kranten tegenkwam, […]

Een opvallende patriot, zijn omgeving en zijn buiten: Pieter Carel Burman.

In de Amsterdamsche Courant van 2 augustus 1796 viel te lezen dat ‘de buitenplaats genaamd Beukensteyn, gelegen onder den Gerechte van Oostveen in de Agterwetering, […]

Lauwe reactie op uitbreiding van het kiesrecht in 1917

In een grondwetswijziging van 1917 werd het algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd. Het was een politieke ruil: waar de linkse partijen voor elkaar kregen dat […]

Bilthoven had heel even een Nationaal Park

In de crisisjaren waren er grote overschotten in de boomkwekerij. In 1932 werd een Stichting opgericht om een Nationaal Park en Arboretum te realiseren waar […]

Jong in de oorlog: De eerste herinneringen van Wim Krommenhoek

Wim Krommenhoek heeft zijn vroegste herinneringen op papier gezet. Wim is op 17 april 1939 geboren in Huize Ooievaar in Utrecht en niet heel lang […]

Oranjeklanten houden aan de macht vast en de schout gaat daarin mee: maart 1795

Op 24 juni 1795 stuurde een aantal burgers van Oostveen, met name uit Blauwkapel, een klacht naar de districtsvergadering in Utrecht. Deze ondersteuners van de […]

De Maartensdijkse vrijheidsboom en de komst van de Nieuwe Orde: februari 1795

In februari 1795 maakte men volgens de Utrechtsche Courant van 4 maart 1795 een serieus begin met de emancipatie van de plattelandsbevolking van Maartensdijk. Voor […]

Koninklijk bezoek maar wel “incognito”

Koningin Wilhelmina en prinses Juliana lieten weten, belangstelling te hebben voor een bezoek aan de tentoonstelling van boomkwekerijproducten in Bilthoven. Op 19 mei 1934 bezochten […]

Een gigantische operatie: de (r)evacuatie van vee tijdens de meidagen van 1940

Niet alleen mensen maar ook dieren werden in de meidagen van 1940 getroffen door de Duitse inval. Tijdens de korte oorlog van 10 tot 15 […]

Het personeel van Beerschoten wist zijn plaats

Op deze foto uit 912 zien we de bewoonsters en het personeel van het landgoed Beerschoten. De aanwezigen zijn opgesteld in overeenstemming met hun sociale […]

Herinneringen aan De Akker

Wim Krommenhoek heeft zijn jeugdherinneringen aan De Akker in De Bilt opgeschreven. Op  14 juli 1903 besloot het college van Burgemeester en Wethouders de eerste […]

Wat veranderde er in de eerste weken na de oorlog?

In de Biltsche Courant zien we hoe in de eerste drie weken na de Duitse inval het leven veranderde. En ook niet veranderde, want heel […]

Tegen de verloedering: een actiegroep tegen kleine huizen in Bilthoven

In 1923 zocht een commissie van ingezetenen uit de gemeente de Bilt onder leiding van Dr. G.W. van Heukelom de pers om haar ongenoegen en […]

De Bilthovense Kunstgroep,  een bijzonder gebouw en de komst van schrijfster Carry van Bruggen: 1923

Op 2 maart 1923 organiseerde de pas opgerichte Kunstgroep Bilthoven een avond waarop de bekende Nederlandse auteur Carry van Bruggen sprak. [Portret van Carry van […]

De Bilt en de eerste reguliere lijnvlucht Amsterdam-Batavia: 1929

  In september 1929 startte de reguliere lijndienst Amsterdam-Batavia, die voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog de langste reguliere lijndienst ter wereld was. De […]

Hannie Schaft in De Bilt – De aanslag die niet doorging

In ‘het meisje met het rode haar’ vertelt Theun de Vries over het leven van de verzetsstrijder Hannie Schaft tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een opvallend […]

Boerderij Oost-Indiën

De boerderij Oost-Indiën aan de Biltse Grift (Utrechtseweg 301 in de Bilt) is een rijksmonument. Volgens de toenmalige gemeentesecretaris mr. P.H. Damsté is het een […]

Mei 1940 in De Bilt

Wat gebeurde er in De Bilt als gevolg van de Duitse inval in 1940? De Biltsche Courant bood een gemengd beeld. Enerzijds was er een […]

Bilthovens oudste stationsgebouw

In De Bilt en Bilthoven in oude Ansichten uit 1980 staat een afbeelding van ‘de oudst bekende afbeelding van het station De Bilt’ (zie onderaan […]

Een eervolle opdracht voor Willem Hofker

In 1971 nam het College van B&W van de gemeente De Bilt na overleg met de raadscommissie voor culturele zaken contact op met Willem Gerard […]

Sjoemelende schouten in Maartensdijk?

  Tussen 1639 en 1678 had Maartensdijk vier schouten: Uijteneng (1639- 1654), Keerweer (1654-1674), Arton (1674-1675) en Roos (1675-1678). Van twee van hen zijn dubieuze […]

Nieuwe bijdragen over de Tweede Wereldoorlog

Het Online |Museum heeft twee grote digitale rondleidingen over de Tweede Wereldoorlog gemaakt. Ook daarna zijn er bijdragen over dit onderwerp geschreven. Een overzicht ziet […]

Wat gebeurde er na de inval in Polen in De Bilt?

Op 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen. Twee dagen later verklaarden Engeland en Frankrijk de oorlog aan het land van Hitler. De gebeurtenissen hadden […]

Maartensdijk zucht onder belastingdruk; gevluchte belastingontduikers worden aangepakt: 1639

Op 30 maart 1639 bespraken de geërfden van Oostveen  een ernstig probleem: het dorp zuchtte onder zware financiële lasten.  [De pachtbetaling toegeschreven aan Quiringh Gerritsz. […]

Duitsland bezet het Rijnland – Commentaar uit De Bilt.

Op 7 maart 1936 trokken Duitse troepen het Rijnland binnen. Na de Eerste Wereldoorlog was bepaald dat Duitsland in dat gebied geen troepen mocht hebben […]

De Bilt wordt geconfronteerd met de komst van Vliegveld Soesterberg

Vooruitlopend op de oprichting van een militaire luchtvaartafdeling, kocht de Staat der Nederlanden in 1913 het vliegterrein bij Soesterberg. De inwoners van het nabijgelegen De […]

Bittere dagen in de Nieuwstraat: 1975

In de zomer van 1975 liepen de gemoederen in De Bilt hoog op. Een aantal bewoners van de Nieuwstraat weigerden hun huis te laten slopen […]

De Bilt opgestoten in de vaart der volkeren: de nieuwe milieustraat van 1914

In 1914 kreeg de gemeente De Bilt een nieuwe ‘vaalt’, vandaag de dag zouden we zeggen: milieustraat. De Biltsche Courant ging daar op 11 april […]

Van wiskunde naar meteorologie: Christoph Buijs Ballot

Christoph Buijs Ballot (1817-1890) was een systematische man, zoals zovelen die natuurwetenschappen gestudeerd hebben. Of het nu wiskunde, sterrenkunde, scheikunde of biologie is, alles begon […]

Tegen het Rode Gevaar: de oprichting van de Biltsche Burgerwacht.

  In de aflevering van de Biltsche Courant van  29 januari 1919 behandelde redacteur Laurentius uitgebreid de gevaren van het ‘bolsjewisme’ in Rusland en Duitsland. […]

Geen revolutie! De Bilt loopt uit om koningin Wilhelmina te steunen

In de dagen dat Troelstra dreigde de Republiek uit te roepen in het najaar van 1918, viel hij ook koningin Wilhelmina aan. Op 12 november […]

De spectaculaire winst van de NSB in de Statenverkiezingen

Op 16 april 1935 begonnen de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Enkele provincies zouden in de tien dagen daarna stemmen. De uitslag was voor veel […]

De Bilt en de woelige novemberdagen van 1918

November 1918, de maand van de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog  was een maand waarin revolutie dreigde in Nederland. In De Bilt had men daar […]

De Biltsche Courant en het kiesrecht voor vrouwen:1919

Tot tweemaal toe gaf de Biltsche Courant uitgebreid aandacht aan de invoering van het vrouwenkiesrecht in Nederland. (Affiche van Theo Molkenboer, 1918: “Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. […]

Biltse afdelingen van de N.S.B. opgericht

Toen de NSB besloot, ook in De Bilt en Bilthoven afdelingen op te richten, ondersteunde men dat besluit met veel propaganda. Lokale politici kwamen daartegen […]

Hitler krijgt de macht van president

Op 2 augustus 1934 overleed de Duitse president Paul von Hindenburg. In De Biltsche Courant had men al eerder vastgesteld dat zijn gezondheid achteruitging en […]

Hitler stapt uit Volkenbond – Wat zegt De Bilt?

Hoe reageerde men in De Bilt op het agressieve optreden van de Duitse Rijkskanselier in de internationale politiek? Het commentaar van De Biltsche Courant gaf […]

De schade van de oorlog; wapentuig overal

De schade die in de periode 1940-1946 aan ons land toegebracht werd was enorm. Ons land leed voor 25 miljard guldens van 1945  of  voor […]

Een nieuw gemeentebestuur en oude kaas

Toen de nieuwe staatsregeling van 1798 was aangenomen, moesten er ook in De Bilt nieuwe bestuurders komen en diende men feest te vieren. Zulke feesten […]

Burgemeester van De Bilt veroordeeld, een beerput gaat open

In de Gooi- en Eemlander van 12 juni 1935 verscheen het volgende berichtje: De kantonrechter te Utrecht heeft hedenmorgen bij schriftelijk vonnis veroordeeld H. P. v. d. B. […]

De Biltsche Courant waarschuwt voor de gevolgen van de Vrede van Versailles (1919)

In twee artikelen in de Biltsche Courant geeft Laurentius onomwonden zijn haast profetische mening over de zware vredesvoorwaarden die Duitsland bij de Vrede van Versailles […]

De eerste sporen van de NSB in De Bilt

In 1933 was de Nationaal-Socialistische Beweging nog niet erg actief in De Bilt-Bilthoven. Begin 1934 had de beweging meer publiciteit gekregen en discussieerde men al […]

Hitler, de verrassing van 1933

  Hoe reageerde men in De Bilt in 1933 op de machtsovername door Hitler in Duitsland? In het eerste nummer van 1933 plaatste de Biltsche […]

Duitse soldatenbrieven uit  de Eerste Wereldoorlog in De Biltsche Courant

De verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog en de lotgevallen van hen die in de loopgraven streden werden uitgebreid beschreven in brieven van de soldaten naar […]